Кыргызстанда үй-бүлөлүк зомбулук жасаган адамдар үчүн ондоп-түзөө программаны ишке ашырууну баалоо: изилдөө, максаттар жана милдеттер

Үй-бүлөлүк зомбулук Кыргыз Республикасындагы эң курч адам укуктары жана коомдук коопсуздук маселелеринин бири бойдон калууда. Ички иштер министрлигинин маалыматына ылайык, 2024-жылы эле 17 316 учур катталган — бул 2023-жылга салыштырмалуу 32% көп. Жабыркагандардын басымдуу бөлүгүн 18–34 жаштагы аялдар түзөт, ал эми зомбулуктун көрүнүштөрү ар түрдүү: физикалык, сексуалдык, психологиялык жана экономикалык. Ошол эле учурда, көптөгөн учурлар катталбай калууда, анткени жабыркагандар экинчи жолу виктимизациядан коркушат жана бар болгон коргоо механизмдерине ишенбестик көрсөтүшөт.

Үй-бүлөлүк зомбулукка каршы күрөштүн заманбап инструменттеринин бири – агрессорлорго, башкача айтканда зомбулук жасаган адамдарга багытталган ондоп-түзөө программаларды киргизүү болуп калды. Кыргызстан үчүн бул салыштырмалуу жаңы ыкма: 2019-жылы гана типтүү программа бекитилип, анын негизинде бейөкмөт уюмдар мамлекеттин колдоосу менен зомбулукка баргандардын жүрүм-турум моделдерин өзгөртүү боюнча практикалык иштерди баштоого мүмкүнчүлүк алышкан. Бул программалардын максаты – кайра кылмыш жасоонун алдын алуу жана катышуучуларга зомбулуксуз жаңжалдарды чечүү көндүмдөрүн үйрөтүү.

Дал ушул механизмдин натыйжалуулугун баалоого «Кыргыз Республикасында үй-бүлөлүк зомбулук жасаган адамдар үчүн ондоп-түзөө программаны ишке ашырууну баалоо: жетишкендиктер жана кыйынчылыктар» аттуу изилдөө багытталган. Бул изилдөөнү көз карандысыз эксперттер Аида Курбанова жана Чолпон Акматова ЕККУнун Бишкектеги Программалык кеңсесинин жана Кыргызстандагы Фридрих Эберт фондунун колдоосу менен жүргүзүшкөн.

Изилдөөнүн максаты — программанын жарыяланган милдеттерине канчалык деңгээлде жооп берерин талдоо, анын чыныгы жыйынтыктарын баалоо жана ишке ашыруудагы кыйынчылыктарды аныктоо. Изилдөө алкагында эксперттер программанын колдонулушу боюнча маалымат чогултушуп, күчтүү жана системалык боштуктарды аныктап, аны жакшыртуу боюнча сунуштарды даярдашкан.

Айрыкча көңүл аралык мекемелердин кызматташуусуна, адистердин даярдыгына, туруктуу каржылоого жана катышуучулардын камтылышын кеңейтүүгө бурулат. Изилдөө убактылуу баалоо менен гана чектелбестен, ошондой эле мамлекет менен жарандык коомдун Кыргызстандагы үй-бүлөлүк зомбулуктун деңгээлин азайтуу боюнча кийинки кадамдарына негиз түзүүнү көздөйт.